IMPONUJĄCA MONOGRAFIA KATEDRY GORZOWSKIEJ NA 70 LAT ARCHIWUM PAŃSTWOWEGO W GORZOWIE WLKP.
W GŁÓWNYM NURCIE DZIEJÓW. KATEDRA WNIEBOWZIĘCIA NMP W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM OD KOŃCA XIII WIEKU DO ROKU 2017 – taki tytuł nosi praca zbiorowa pod redakcją Dariusza A. Rymara z okazji 70-lecia Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim.
Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim swoje 70-lecie zamknęło jubileuszowym opracowaniem dziejów katedry gorzowskiej pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, od końca XIII wieku do 2017 roku. Inspiracją do powstania monografii stał się pożar wieży katedry, który wybuchł wieczorem 1 lipca, właśnie 2017 roku, w wigilię lokacji miasta. Ogień ugaszono po wielogodzinnych zmaganiach dopiero 2 lipca, dokładnie w 760. urodziny miasta, założonego 2 lipca 1257 roku. – Pożar i jego odbiór społeczny – pisze prof. Dariusz Rymar we wstępie – uświadomił wszystkim, jak ważnym obiektem jest dla miasta katedra. Położona jest w samym środku miasta. Jest najstarszym zabytkiem Gorzowa, sięgającym samych jego początków. Do roku 1945 była głównym kościołem w niemieckim Landsbergu. W roku 1945 splot różnych wydarzeń spowodował, że niemiecki Marienkirche stał się katedrą. Był nią przez całe burzliwe lata Polski Ludowej i pozostał nawet po przeniesieniu w roku 1992 stolicy diecezji do Zielonej Góry.
Proste z pozoru zadanie związane z opisem losów katedry okazało się zamiarem skomplikowanym, wymagającym rozległej wiedzy z różnych specjalności i epok historycznych. Bowiem jak zauważa profesor Rymar – Katedra (…) to nie tylko budynek, ale jego różnorodne wyposażenie (np. obrazy, rzeźby, dzwony, organy itd.). (…) z katedrą wiąże się wiele wydarzeń i zjawisk, a historia tego miejsca to w istocie historia całego miasta. Dlatego też, pomimo obszerności opracowań składających się na niniejszą monografię temat nie został zamknięty, a badania nad świątynią są i będą kontynuowane – konkluduje redaktor Rymar.
Wielki trud i wartość dzieła dostrzegł biskup zielonogórsko–gorzowski Tadeusz Lityński. W słowie otwierającym omawianą książkę wyraził wdzięczność redaktorom i wszystkim autorom, jak również dziękował za ogromny wysiłek włożony w naukowe opracowanie poruszanych zagadnień.
Na liczącą 775 stron publikację oprócz tekstu wspomnianego już ks. bpa Tadeusza Lityńskiego oraz wstępu i opracowań autorstwa prof. Dariusza A. Rymara składają się artykuły wymienionych w kolejności alfabetycznej autorów.
Wolfgang J. Brylla pisze o organomistrzach i organach w gorzowskiej farze nazywając je „Królewskim instrumentem”.
Agnieszka Dębska przybliża na podstawie kronik parafialnych prace remontowe w katedrze w latach 1945-1990.
Radosław Gaziński objaśnia i sytuuje w czasie dokumenty z kapsuły gorzowskiej katedry.
Bożena Grabowska pisze o wystroju świątyni po 1945 r. oraz o rządcach z ramienia kościoła i angażowanych przez nich wybitnych artystach wykonujących kolejne elementy wyposażenia.
Izabela Ignatowicz i Małgorzata Pytlak prezentują badania archeologiczne prowadzone w otoczeniu katedry.
Grażyna Kostkiewicz-Górska w zestawieniu bibliograficznym wykazuje, że o katedrze pisano już wielokrotnie.
Teresa Kuciak sięga do źródeł dziejów kościoła sprzed roku 1945 będących w zbiorach Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim. Jej autorstwa są również tłumaczenia zawartości tub znalezionych w iglicy katedry i w kościele w Głuchowie.
Ewa Kułakowska omawia kapsułę czasu z Drezdenka.
Ks. prof. Robert F. Kufel analizuje powojenne dzieje katedry na podstawie źródeł zachowanych w Archiwum Diecezjalnym w Zielonej Górze.
Patrycja Łobodzińska podejmuję zagadkę głowy św. Jana Chrzciciela na misie z Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wlkp.
Zbigniew Miler rozważa co symbolizuje motyw średniowiecznej szachownicy we wnętrzu katedry.
Józef Rakowski. W aneksie zamieszczono „Dziennik prac konserwatorskich w katedrze gorzowskiej w maju 1954 r.” opublikowany za zgodą córki pani Danuty Rakowskiej.
Tomasz Rusek przypomina pożar katedry i jego odbiór społeczny w publikacjach „Gazety Lubuskiej”.
Edward Rymar jest autorem dwóch tekstów: jeden dotyczy inskrypcji prominentów Gorzowa z XV –XVI umieszczonych na murach gorzowskiej fary, w drugim sięga do średniowiecznych dokumentów związanych z parafią i kościołem Mariackim w Gorzowie.
Stanisław Sinkowski przedstawia inwentaryzację zagłębień na ścianach kościoła katedralnego i objaśnia ich symbolikę zgodnie z dzisiejszym stanem wiedzy.
Błażej Skaziński opisuje wystrój i wyposażenie kościoła Mariackiego do 1945 r.
Tadeusz Szczurek pisze o numizmatach znalezionych w tubie.
Dariusz Szymura z Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Gorzowie Wlkp. i Bartłomiej Mądry z Komendy Miejskie PSP są autorami sprawozdania z akcji gaśniczej, dzięki której uratowano symbol, to jest najstarszą świątynię w mieście.
Ewa Syska prezentuje dokument umieszczony na wieży kościelnej w 1621 r.
Ks. prof. Dariusz Śmierzchalski-Wachocz przypomina zaniechane plany budowy nowej katedry. W zamyśle bpa Wilhelma Pluty miał to być ośrodek duszpasterski z nową katedrą, domem parafialnym i przywróconym chociaż w części seminarium. W miejscu ogrodnictwa na osiedlu Staszica, wskazanym przez ówczesne władze Gorzowa, mieści się dziś parafia i kościół NMP Królowej Polski przy ul. Żeromskiego 21.
Marceli Tureczek jest autorem tekstu pt. „O zachowanych dzwonach gorzowskiej katedry jeszcze raz z nieco szerszej perspektywy”.
Jacek Wójcicki Prezydent Miasta wspomniana akcję gaśniczą z Dniami Gorzowa w tle.
Jerzy Zysnarski opisuje burzliwe dzieje wieży katedry oraz inne landsberskie kapsuły czasu. Jego autorstwa są również komentarz i przypisy do tekstu o dokumentach znalezionych w gałce iglicy gorzowskiej katedry.
Twórcy poszczególnych artykułów przedstawiane w nich tezy popierają bogatym zestawem fotografii oraz skanami różnorodnych dokumentów. W środku wykorzystano grafiki autorstwa Romana Picińskiego.
Monografia katedry gorzowskiej była prezentowana 23 września 2021 r. wraz z wystawą i albumem „70 lat Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim w sieci archiwów państwowych” na uroczystości z okazji jubileuszu 70-lecia Archiwum. Placówka została powołana do życia 1 sierpnia 1950 r.
Książkę pt.: „W GŁÓWNYM NURCIE DZIEJÓW. Katedra Wniebowzięcia NMP w Gorzowie Wielkopolskim od XIII wieku do roku 2017” można kupić w Archiwum Państwowym w Gorzowie Wlkp. przy ul. Ignacego Mościckiego 7.
Praca zbiorowa pod redakcją Dariusza A. Rymara
Recenzja wydawnicza: dr hab. Paweł Gut, prof. dr hab. Joachim Zdrenka
Korekta: Ewa Kraszewska
Tłumaczenie streszczenia na jęz. angielski – Piotr Wahl, na jęz. niemiecki – dr Falko Neininger
Skład i druk: „SONAR” Sp. z o.o., ul. Kostrzyńska 89, 66-440 Gorzów Wlkp.
Wydawca: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych przy współpracy Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim. Gorzów Wielkopolski 2021 r.
Tekst i foto Helena Tobiasz
Zdjęcia z pożaru 1 lipca 2017 r. wieży katedry z archiwum autorki.
658 total views, 1 views today
[0]