Wielu zainteresowanych zgromadziła w Archiwum Państwowym w Gorzowie Wielkopolskim 23 października 2023 r. promocja jubileuszowego 30. tomu Nadwarciańskiego Rocznika Historyczno-Archiwalnego. Dyrektor Dariusz Rymar prowadząc spotkanie kolejno prezentował zawartość wydawnictwa, umożliwiając również wypowiedź autorom poszczególnych tekstów.
Rocznik rozpoczyna rozdział „Nowa Marchia w dialogu” dotyczący obszernej monografii Nowej Marchii w średniowieczu autorstwa prof. Edwarda Rymara opublikowanej w 2015 r. przez Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wielkopolskim. Na temat tej publikacji wypowiedział się w recenzyjnym artykule, z ogólnie pozytywną wymową niemiecki badacz średniowiecza dr Christian Gahlbeck. Do tego, przetłumaczonego za zgodą autora i zamieszczonego w Roczniku tekstu odniósł się profesor Edward Rymar. Omawiając ten rozdział, dyrektor Archiwum zwrócił uwagę na podsumowujący charakter dwugłosu, zarówno w zakresie badań nad Nową Marchią prowadzonych przez E. Rymara, jak i 30-letniej pracy Rocznika w zakresie publikacji badań nad tym okresem i kontaktów z jej badaczami.
Dalej, w okazałej liczącej 544 strony publikacji znalazło się wiele materiałów o bardzo różnorodnej tematyce, niekiedy o sensacyjnym wręcz wydźwięku. Do takich zaliczyć można przedstawioną przez red. Jerzego Zysnarskiego historię trzech pań Białłozor, zamieszkałych w końcu lat 40. XX wieku w Gorzowie, w tym dwóch o imieniu Maria. Starsza z nich była wdową po carskim i białogwardyjskim generale Julianie Biełozorze, ostatnie lata spędziła w Polsce, zmarła w Gorzowie 5 czerwca 1950 r. w wieku 81 lat i została pochowana na Cmentarzu Świętokrzyskim. Jej synowa, też Maria Białłozor wdowa po Georgiju vel Jerzym Białłozorze zamordowanym w Buchenwaldzie została w 1950 r. członkiem pierwszego składu Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Gorzowie. Z kolei jej córka, a wnuczka generałowej Marii Świetlana Białłozór, urodzona w 1932 r. w Wilnie zdała maturę w I LO w Gorzowie w 1951 r., później wybitna polska uczona, profesor Politechniki Gdańskiej, przez całe zawodowe życie związana z tą uczelnią. Redaktor Zysnarski zauważył, że jego publikacja „Trzy panie Białłozor w Gorzowie – kim były? jest pierwszą biografią w języku polskim tych niezwykłych postaci.
O tragicznych losach rodziny Skabardis na tle wielkiej historii i jej marszu z Łotwy do Polski opowiedział Józef Skabardis w artykule „Lidija”. Tytułowa „Lidija” to jego 6-letnia siostrzyczka, zmarła 6 czerwca 1945 r. w szpitalu w Gorzowie, a spoczywająca w grobie 311 na Cmentarzu Wojennym przy ul. Walczaka.
Zastanawiającym się skąd na Cmentarzu Świętokrzyskim grób-pomnik szesnastu więźniów niemieckiego obozu Ravensbrück odpowiada Dariusz Rymar w artykule: „Jerzy Głowacki (Nałęcz-Głowacki) (1913-1981) – tajemniczy pionier Gorzowa. Biografia niedokończona.” Już na wstępie skrupulatnie udokumentowanego tekstu czytamy „W latach 1945-1946 w Gorzowie działał Jerzy Nałęcz-Głowacki. Do historii miasta przeszedł jako jeden z organizatorów PCK, szpitala PCK, a także człowiek dzięki któremu do Gorzowa przywieziono więźniarki z Ravensbrück, które po wyzwoleniu tego obozu 30 kwietnia 1945 r. nie były w stanie samodzielnie powrócić do Polski.” Dalej autor przedstawia wiele osób i sytuacji związanych z dopiero co rodzącą się polskością oraz szlachetnym wydarzeniem jakim była wyprawa do Ravensbrück po wycieńczonych więźniów. W biogramach pojawia się m.in. postać Bolesława Malinowskiego późniejszego ławnika sądowego w rozprawie i skazaniu na śmierć gen. Emila Fieldorfa ps. „Nil”.
Zbigniew Czarnuch jako znawca i popularyzator historii lokalnej mówił o fascynacji potokami i małymi ciekami wodnymi oraz wynalazkach techniki tam stosowanych, a opisanych w artykule: „O kołach wodnych i ich szczególnym znaczeniu w początkach dziejów cywilizacji technicznej regionu”. Wspomniał także o ogromnej roli Biskupstwa Lubuskiego w rozwoju cywilizacyjnym i programie obchodów jubileuszu 900-lecia ustanowienia Biskupstwa.
Autorka stałej pozycji dotyczącej materiałów do bibliografii regionu Grażyna Kostkiewicz –Górska zabierając głos nawiązała do wystąpienia Zb. Czarnucha i zapraszała na konferencję organizowaną w WiMBP im. Zb. Herberta w Gorzowie w dniu 9 maja 2024 r. na temat.: „900 lat ustanowienia biskupstwa lubuskiego 1124 (25) – 2024”.
W krótkich wystąpieniach efekty swoich badań omówili również: Zbigniew Bujkiewicz, Agata Przybysz, Zbigniew Syska, Krystyna Kamińska, Michał Klisiński, Agnieszka Dębska i Roman Piciński. Kończąc spotkanie dyrektor Rymar zapraszał na Dzień Darczyńcy obchodzony 6 grudnia oraz na wystawę z okazji 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, która w grudniu stanie przed głównym wejściem do Archiwum.
Uroczystym akcentem były życzenia, bukiet róż i gromkie „sto lat” skierowane do redaktor Krystyny Kamińskiej z okazji niedawnych urodzin.
Tom zdobią rysunki Romana Picińskiego ukazujące gorzowskie budowle rozebrane w latach 1950-2022, opisane przez Agnieszkę Dębską.
Uczestnicy spotkania otrzymali bezpłatnie, jedynie za pokwitowaniem NRHA NR 30.
Wydawcą Rocznika jest Archiwum Państwowe w Gorzowie Wlkp. Numer 30. dofinansowała Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych. Nakład: 250 egz.
Tekst i foto Helena Tobiasz
230 total views, 1 views today
[0]