30 kwietnia 2019 r. minęła 74. rocznica wyzwolenia przez Armię Czerwoną niemieckiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück w Niemczech. Na Cmentarzu Świętokrzyskim przy ul. Warszawskiej w Gorzowie, na wzgórzu, w cieniu okazałych klonów znajduje się pomnik Więźniów Ravensbrück. Monument autorstwa Zofii Bilińskiej kryje prochy 16 więźniów zmarłych w Gorzowie w 1945 r. Znane są nazwiska tylko ośmiu z nich, wyryte na czarnej płycie. Pozostałe nazwiska nieznane. Inicjatorką budowy pomnika była Zofia Nowakowska.
Okoliczności, które sprawiły, że więźniowie trafili do miasta nad Wartą wyjaśnia relacja ówczesnego wiceprezydenta polskiego Gorzowa Leona Kruszony i Natalii Bukowieckiej przytoczona przez Pawła Lewandowskiego w Nadwarciańskim Roczniku Historyczno-Archiwalnym nr 19 z 2012 r. „Wielkim wydarzeniem było wysłanie w czerwcu 1945 r. kolumny samochodowej do obozu kobiecego w Ravensbrück, skąd przewieziono do szpitala PCK, położonego przy ul. Kosynierów Gdyńskich, kompletnie wyczerpane po licznych zbrodniczych operacjach kobiety więźniarki, tzw. »króliczki doświadczalne« oraz kilku mężczyzn. Inicjatywa upomnienia się o pozostające w opuszczonym obozie więźniarki była bez wątpienia niebagatelnym i szlachetnym aktem, wykraczającym w gruncie rzeczy poza obowiązki zarządu miasta. W reakcji na makabryczne wieści o obrazach obozów postanowiono wszakże podjąć próbę ratowania zgnębionych w lagrze Polaków. Przybycie więźniarek wywołało spore poruszenie i wiele przykładów ofiarności ze strony polskiej społeczności miasta. Nawet mimo okazanej pomocy i opieki część z wycieńczonych więźniarek szybko zmarła. Zostały wtedy jednymi z pierwszych Polaków pochowanych w Gorzowie”.
Szpital Polskiego Czerwonego Krzyża założony przez dr Ryszarda Brauna mieścił się w budynku przy ul. Kosynierów Gdyńskich 22-23, późniejszej siedzibie Zespołu Szkół Gastronomicznych. Na murach pustego dziś budynku, po przeniesieniu szkoły na ul. Okólną, próżno szukać jakiejkolwiek informacji o wcześniejszej, humanitarnej roli tego gmachu.
Cmentarz Świętokrzyski jest także miejscem wiecznego spoczynku zmarłej w 1948 r. więźniarki Ravensbrück Marii Kuszell. Jej grób pokryty płytą z kwiatowym ornamentem znajduje się w pierwszym rzędzie od strony kościoła, po lewej stronie głównej alei, tuż przy wysokim jesionie. Na płycie widnieje napis: Ś. P. MARIA RYŚKA KUSZELL BYŁY WIEZIEŃ RAVENSBRÜCK UR. 13.V.1916 R. ZM. 18.VIII.1948 R. PROSI O ZDROWAŚ MARIA.
Tekst i foto Helena Tobiasz
1,196 total views, 1 views today
[0]