Autor: Helena Tobiasz
Pomnik II Armii Wojska Polskiego dłuta Jerzego Koczewskiego stoi na gorzowskim Kwadracie od 12 października 1978 r. . Mimo że, era Gierka chyliła się ku upadkowi, Gorzów tętnił życiem. Wykorzystywał swoje „pięć minut”. Wszystko za sprawą reformy administracyjnej, w wyniku której 1 czerwca 1975 r. powstało województwo gorzowskie, z niepodzielną stolicą w Gorzowie Wielkopolskim.
12 października w rocznicę Bitwy pod Lenino świętowano Dzień Wojska Polskiego. Ponieważ bitwa ta, była pierwszym bojem wojsk polskich zorganizowanych w Związku Radzieckim, dlatego jej rocznica (12 października 1943 r.) była od 1950 do 1991 roku obchodzona jako Dzień Wojska Polskiego. W starciu z Niemcami poległo wówczas 510 polskich żołnierzy walczących w szeregach I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, 1776 zostało rannych, ponad 650 zaginęło bez wieści, a 116 dostało się do niemieckiej niewoli. Od 1992 r. za Dzień Wojska Polskiego uznano dzień 15 sierpnia.
W 1978 r. obchodzono 35-lecie Ludowego Wojska Polskiego. Miasto nad Wartą upamiętniło to wydarzenie pomnikiem z orłem ustawionym na dawnym Moltkeplatzu, nazywanym zaraz po wojnie Placem Poległych, później Placem Nieznanego Żołnierza lub Placem II Armii Wojska Polskiego albo popularnie „Kwadratem”. Gazeta Wieku nr 50 z 2-3 września 2000 r. tak relacjonowała to wydarzenie: „Forma i lokalizacja pomnika zostały przedyskutowane i zaakceptowane zarówno przez środowiska kombatanckie jak i bywalców stolika nr 1 w gorzowskim MPiK-u wspominają zgodnie ówczesny prezes ZW ZBoWiD płk Lech Kosiorowski jak i twórca dzieła art. plastyk Jerzy Koczewski.
Jubileuszowy obelisk zastąpił pomnik z gwiazdą „Sława Bohaterom”, który od 1946 r. upamiętniał czerwonoarmistów spoczywających na placu, przekształconym tuż po wojnie w cmentarz. – Po przeniesieniu w 1952 r. prochów żołnierzy radzieckich z „Kwadratu” na cmentarz wojenny przy ul. Walczaka, niszczejący pomnik z herbem ZSRR tu już nie pasował. Okazją do aktualizacji pomnika na skwerze był jubileusz ludowych sił zbrojnych. Pomnik z napisem informującym, że społeczeństwo miasta poświęciło go „Żołnierzom 5 Dywizji Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego z okazji 35 Rocznicy LWP 12 X 1978” dobrze wkomponowywał się w zieleń placu”.
W tym okresie nie tylko wzniesiono nowy pomnik, ale i odnowiono cały plac. Po obu stronach alejki prowadzącej do rzeźby znajdowały się rabaty z jesiennymi chryzantemami lub innymi sezonowymi kwiatami, później zamienione je na łatwiejsze w pielęgnacji róże i iglaki płożące. Tło pomnika stanowiły rosnące do dziś świerki srebrne. W poszczególnych sektorach posadzono również wiele ozdobnych drzew i krzewów. Założono trawniki oraz kwietniki różane i bylinowe. Wysokie, betonowe krawężniki okalające regularne kwatery chronić miały ozdobną zieleń przed zadeptywaniem. Dziś po tych nasadzeniach śladu nie ma. Pozostał funkcjonalny układ komunikacyjny oraz drzewa i nieliczne krzewy.
Co dalej z placem w czworoboku ulic: Bolesława Chrobrego, Bolesława Krzywoustego, Jarosława Dąbrowskiego i 30 Stycznia. Miasto planuje jego przebudowę. Pomnik „drogowskaz” jest jednym z kilku dzieł Jerzego Koczewskiego znajdujących się na szlaku miejsc pamięci 2 AWP w naszym regionie. Podobne, choć znacznie mniej okazałe rzeźby, znajdują się przy drodze w Deszcznie i niedaleko Skwierzyny. Czy nowi projektanci uszanują dzieło jako ważne świadectwo minionych lat i pozostawią pomnik na dotychczasowym miejscu?. Czas pokaże.
Tekst i zdjęcia
Helena Tobiasz
2,182 total views, 1 views today
[0]