W Archiwum Państwowym w Gorzowie Wielkopolskim, 28 listopada 2024 roku, o godz. 17 odbyła się promocja najnowszego, 31 tomu Nadwarciańskiego Rocznika Historyczno-Archiwalnego. Równocześnie ukazała się Bibliografia zawartości Rocznika Historyczno-Archiwalnego oraz innych wydawnictw Archiwum Państwowego i Towarzystwa Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości za lata 1994-2023.
Zebrani minutą ciszy uczcili pamięć zmarłego 22 września 2024 roku wybitnego historyka i regionalistę Zbigniewa Czarnucha. Prowadzący spotkanie, dyrektor Archiwum Dariusz Rymar nazwał współtwórcę i filar Rocznika „Królem Lubuskich Regionalistów”, którego nie da się zastąpić.
Dyrektor Rymar kolejno prezentował zawartość tomu, zachęcając także do wypowiedzi obecnych na sali autorów poszczególnych tekstów. Numer otwiera artykuł Edwarda Rymara w dziale „Rozprawy i przyczynki” o wywodzącym się ze średniowiecza rodzie rycerskim Schonebecków, a szczegółowo o losie Erazma I i jego potomkach. Ród ten kojarzony jest ze znanym od XVI wieku polskim rodem Szembeków. Inspiracją do napisania tekstu stał się nieznany dotąd list króla Polski Aleksandra Jagiellończyka z 24 lipca 1503 roku do elektora brandenburskiego Joachima I w sprawie ukarania młodego wtedy Erazma Schonebecka za niesubordynację na pograniczu w Wielkopolsce. Cały list w tłumaczeniu z języka łacińskiego prof. dr hab. Elwiry Buszewicz znalazł się w tekście. Prawdopodobnie z tego rodu wywodzą się również Szembekowie zamieszkali po wojnie w Gorzowie – przypomniał dyrektor Rymar.
Kolejni autorzy i ich teksty przedstawiane przez dyrektora Rymara to: historyk dr Grzegorz Jacek Brzustowicz zajmujący się przeszłością ziemi choszczeńskiej, w tym tomie analizujący strategiczne znaczenie Gorzowa w pierwszej połowie wojny trzydziestoletniej (1618-1632).
Genealog dr Piotr M. Dziembowski opisał wyniki badań ksiąg metrykalnych parafii ewangelickiej z Międzyrzecza z lat 1795-1838 niezachowanych w oryginale, a jedynie na mikrofilmach w Archiwum w Lipsku.
Debiutująca na łamach Rocznika Natalia Drzewiecka zamieściła fragment pracy magisterskiej rekomendowany przez Zbigniewa Czarnucha, a dotyczący pałacu w Dąbroszynie.
W Roczniku znalazła się druga część obszernego opracowania pt. „Korytarze postępu” autorstwa Zbigniewa Czarnucha poświęcona urządzeniom technicznym, młynom zbożowym, tartakom i kuźniom. Pierwsza część odnosząca się do kół wodnych i ich znaczenia dla rozwoju cywilizacji ukazała się w NRHA 30/2023.
Sędzia Sądu Rejonowego w Żarach Tomasz Szafraniec drąży – jak mówił dyrektor Rymar tematykę historii sądownictwa w następnym artykule z tego cyklu, tym razem o Sądzie Grodzkim w Międzychodzie. Dalej, w dziale „Materiały do gorzowskiego słownika biograficznego” sędzia Szafraniec przedstawił sylwetki pierwszych prokuratorów w artykule „Pionierzy lubuskiej i głogowskiej prokuratury (1945-1950)”.
Za ważny, analityczny tekst, napisany przemyślanym językiem uznał dyrektor Rymar obszerne, biograficzne opracowanie Piotra Mireckiego poświęcone postaci księdza Witolda Andrzejewskiego i jego duszpasterstwu akademickiemu w latach 1972-1980. Piotr Mirecki – urodzony w 1959 r. w Gorzowie, absolwent I Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki, później absolwent studiów historycznych na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu, od wielu lat pracuje w urzędach centralnych w Warszawie.
O twórcy polskiej apipatologii i miejscu pochówku w Swarzędzu profesora weterynarii Stanisława Kirkora i jego żony Wandy pisze Marian Jedliński w 60. rocznicę śmierci. Profesor Kirkor w latach 1946-1956 był organizatorem i kierownikiem Zakładu Chorób Pszczół w Gorzowie Wielkopolskim.
Uważając Stanisława Żytkowskiego (1948-2022) – adwokata, społecznika i polityka za jednego z najważniejszych Gorzowian w powojennym mieście, dyrektor Rymar przedstawił jego biogram jako materiał, który może posłużyć do dalszych, pogłębionych badań.
Do wydanej w ramach stypendium prezydenta Gorzowa Wielkopolskiego reporterskiej opowieści: „Odrzania. Podróż po Ziemiach Odzyskanych” Zbigniewa Rokity odniosła się Katarzyna Taborska w recenzji: „Odrzania Zbigniewa Rokity – świadectwo treści programowych polskiego szkolnictwa”. Recenzja Renaty Ochwat zawiera przegląd opinii o książce i zdanie autorki.
Komunikaty o pracy Archiwum w roku 2023 zamieściły Izabela Czapska i Anna Jodko.
Własne opracowania omówili obecni na spotkaniu ich autorzy. Agata Przybysz wyjaśniła, że swoją pracę – „Harcerstwo w Gorzowie 1981- 1989” oparła na wspomnieniach harcerzy z tamtych lat.
Arkadiusz Kalin wykazał, że artykuł „Nowa monografia Ziemi Lubuskiej – historia niespełniona” zawiera problemową recenzję publikacji „Dziedzictwo Ziemi Lubuskiej. Dzieje i kultura” wydanej przez Oficynę Wydawniczą Uniwersytetu Zielonogórskiego. Książka licząca 527 stron, promowana jako kompletna monografia regionu, zawiera różnego rodzaju pominięcia, pomyłki, błędną mapę na okładce, i jak stwierdził nie stała się wydarzeniem wydawniczym. Kolejną usterkę, polegającą na pominięciu mniejszości narodowych, które zajmują ważne miejsce w naszym regionie zauważył Piotr Krzyżanowski.
Piotr Krzyżanowski zabrał głos również jako autor recenzji wydawniczej książki Adama Czabańskiego i Henryka Lisiaka pt. „Junikowski bedeker. Miejsca i ludzie”, wydanej przez Wydawnictwo Miejskie Poznania.
Niezwykły życiorys uczestnika bitwy pod Monte Casino – Tadeusza Czesława Bizio (1924-1997) przedstawiła jego córka Bernadeta Piszczygłowa, która przed śmiercią spisała opublikowane właśnie wspomnienia ojca – „Byłem tułaczem”.
Zrekonstruowaną historią więźniarki obozu koncentracyjnego i pionierki Gorzowa Agnieszki Sobczak (1909-1990) podzielił się Michał Klisiński.
Janusz Dreczka przypomniał księdza infułata dr Karola Milika (1892-1976), który pełnił posługę kapłańską w gorzowskiej kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ul. Chodkiewicza od 1957 roku aż do śmierci w 1976 roku. Janusz Dreczka wraz z obecnym na promocji Maciejem Fleiszerem mieszkali w pobliskim bloku i jako ministranci służyli w celebrach ks. Milika.
Krystyna Kamińska opowiedziała, że w cyklu jej autorstwa prezentującym regionalistów znalazł się Honorowy Obywatel Gorzowa Wielkopolskiego 2024, archeolog Stanisław Sinkowski.
Dorota Ciołka-Wiśniewska przedstawiła artykuł „Pozdrowienia z nutką historii ze Starego Polichna, czyli co słychać u nas na wsi”. Jednocześnie zapraszała na powiatowo-gminne obchody 106. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego przewidziane na 5 grudnia 2024 roku w Starym Polichnie.
Jerzy Zysnarski przepraszał, że nie ma w tym numerze jego merytorycznego artykułu, a tylko „Nekrolog gorzowski za rok 2023” ponieważ pracuje nad elektroniczną wersją „Encyklopedii Gorzowa”.
Niespodzianką nazwał dyrektor Rymar publikację autorstwa Grażyny Kostkiewicz-Górskiej i Danuty Zielińskiej pt.: „Bibliografia zawartości Nadwarciańskiego Rocznika Historyczno-Archiwalnego oraz innych wydawnictw Archiwum Państwowego i Towarzystwa Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przyszłości w Gorzowie Wlkp. za lata 1994-2023”. Grażyna Kostkiewicz-Górska uzupełniła, że obecnie zajmują się opracowaniem całej literackiej spuścizny Zbigniewa Czarnucha, która ma się ukazać z okazji 95. rocznice urodzin tj. 18 marca 2025 roku.
Okładkę i zawartość tomu zdobią rysunki Romana Picińskiego z objaśnieniami Agnieszki Dębskiej.
Wydawcą liczącego 526 stron Rocznika jest Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim. Nakład: 250 egz.
Rocznik można kupić w Archiwum Państwowym w Gorzowie Wielkopolskim przy ul. Ignacego Mościckiego 7. Cena 30 zł.
Tekst i foto Helena Tobiasz
100 total views, 1 views today
